Gdzie szukać korzeni naszej szkoły – Szkoły Podstawowej im. Józefa Wybickiego w Janówku?

Bardzo istotne w tym przypadku okazały się szkolne kroniki, ale również ustne przekazy żyjących uczniów tejże szkoły.

Szkoła Podstawowa w Janówku, jak podają najstarsi mieszkańcy, a szczególnie Pan Władysław, istniała już na przełomie XVIII i XIX wieku, a znajdowała się we wschodniej części wsi, gdzie później była agronomówka. Ponieważ nasza miejscowość należała do zaboru rosyjskiego, szkoła, do której uczęszczał dziadek Józef i ojciec Jakub Sobolewscy, była szkołą rosyjską, 4- klasową a jej kierownikiem był Pan Kapuściński. W takiej formie funkcjonowała prawdopodobnie do 1918 roku, czyli odzyskania niepodległości. 

Na terenie wsi Góra, znajdującej sie na wzniesieniu nad Jeziorem Górskim, należącej w XIX wieku do "Dóbr Rządowych Góra" także istniała szkoła początkowa. Szkoła ta wraz ze wsią Góra została przeniesiona w sąsiedztwo Janówka, połączona ze szkołą w Janówku i umieszczona w budynku zakupionym przez Wacława Pruszczyńskiego- mieszkańca Góry. Był to bardzo stary, drewniany budynek, który zaadaptowano na sale lekcyjne dla uczniów. Szkoła była 7- klasowa, zbiorcza, uczęszczały tu dzieci z Góry, Janówka, Krubina i Okunina. Posiadała pięć oddziałów ( starsze klasy były łączone), funkcję kierownika pełnił Pan Ignacy Bieńkowski.

Informacje te uzyskane są z przekazów ustnych, nie zachowały się żadne pisemne dokumenty.

W czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku budynek został częściowo zniszczony lecz władze niemieckie wyremontowały go i przeznaczyły na mieszkania straży granicznej (celników) strzegącej granicy między Generalną Gubernią a Prusami Wschodnimi. Budynek obmurowano z zewnątrz cegłą, dobudowano przedsionek od strony północej, we wszystkich oknach założono okiennice. W czasie ofensywy 1945 roku, po opuszczeniu miejscowości przez Niemców, budynek zostaje w 80 % zdewastowany przez uciekinierów. Jednak wysiłkiem społeczeństwa i dzięki dotacji państwowych budynek odbudowano w 1945 roku i przystosowano do pracy oświatowej.

Pan Henryk Podłucki wspomina szkołę powojenną:

„W pierwszych miesiącach 1945 roku uczęszczaliśmy do budynku na wysokości Okunina (budynek do dnia dzisiejszego istnieje). W tym samym czasie remontowano budynek w Górze, który docelowo miał posłużyć za szkołę. Kiedy zakończono remont, przeszliśmy do „nowego” budynku i tam kontynuowaliśmy naukę.”

Powstała 17 września 1945 roku szkoła, nosi nazwę Publiczna Szkoła Podstawowa Stopnia Podstawowego w Górze - gmina Góra i jest 7- klasowa.

Pierwsi nauczyciele szkoły w Janówku to: Marian Nowakowski pełniący funkcję kierownika, Cieplewska Janina i Garwacka Halina. W 1947 do grona pedagogów dołącza Pan Henryk Bronowski, zastępując na stanowisku kierownika, odchodzącego Mariana Nowakowskiego i będzie piastował ten urząd aż do 1982 roku.

- Jak wyglądała pierwsza szkoła?

- Budynek szkolny w Górze składał się z dwóch sal lekcyjnych, korytarza, kancelarii i mieszkania dyrektora – Pana Bronowskiego. Udostępniona nam również była izbaw lokalu Straży Pożarnej. Do szkoły uczęszczały dzieci z Góry, Janówka, Okunina, Krubina, Suchocina a nawet Trzcian. Ja rozpocząłem naukę jako 10-letni chłopiec, ale do klasy ze mną chodzili również 19-latkowie. Tym, którzy przekroczyli już wiek szkolny umożliwiono ukończenie szkoły podstawowej poprzez zdanie egzaminu przed komisją kuratoryjną. Zajęcia odbywały się 6 dni w tygodniu, na dwie zmiany. Początkowo uczono nas podstawowych przedmiotów: polski, arytmetyka, przyroda, historia, geografia, rysunek, śpiew, w-f. Bardzo często, w jednej sali lekcyjnej zajęcia były prowadzone nawet dla 3 grup dzieci.
 

- Jak prowadzone były lekcje?

- „Mieliśmy zeszyty i trzeba było przepisywać to, co nauczyciel napisał na tablicy. Książek nie było. Dopiero po jakimś czasie szkoła wzbogaciła się o elementarze i dzieliliśmy się nimi – jeden na trzech uczniów”

Dla grupy ponad 200 dzieci 3 sale lekcyjne były kroplą w morzu, dlatego zdecydowano się zbudować dla młodszych kolegów budynek (obecnie stojący barak)

W 1950 roku Prezydium Gminnej Rady Narodowej przekazało na potrzeby szkoły dwie sale lekcyjne w baraku, resztę zajęło organizowanie wówczas przedszkola, szkoła zwalnia jednocześnie dotychczasową izbę w lokalu Straży Pożarnej.

Na uwagę zasługują zachowane do dziś kopie pierwszych stron dzienników szkolnych z tamtego okresu. Widać z nich, że do 1954 roku szkoła mieściła się w Górze, ale już w roku szkolnym 1954/55, po nowym podziale administracyjnym szkoła znalazła się w Janówku. Ze wspomnień Pana Bronowskiego i dzienników wynika, że do roku szkolnego 1952/53 uczniom nie stawiano ocen z przedmiotów ani zachowania, pojawiły się one w roku szkolnym 1953/54. Rok szkolny dzielił się na cztery okresy i uczniowie za każdy z nich otrzymywali ocenę końcową.

W 1958 roku zgodnie z zarządzeniem Ministra Oświaty- szkoła zostaje szkołą świecką; polecono zdjąć emblematy kultu religijnego.

W szkole nauka nadal odbywa sie na dwie zmiany. Każdy z nauczycieli pełni wychowawstwo w dwóch klasach: starszej i młodszej.

Czas mija. Budynek szkoły jest już sędziwy, uczniowie uczą się w czterech salach znajdujących się w dwóch budynkach. Uczniowie wspominają: " przez wszystkie lata najbardziej dokuczało uczniom i nauczycielom przerażające zimno w klasach, marzły ręce i uszy, musieliśmy siedzieć na lekcjach w paltach, czapkach i rękawiczkach". Coraz częściej zaczęto mówić o potrzebie budowy nowego, większego budynku szkolnego.

W związku z powyższym w 1968 roku z inicjatywy władz gminnych i oświatowych przystąpiono do jego budowy: zgodnie z ówczesnym hasłem „1000 szkół na 1000-lecie”. Młodzi nauczyciele zostali zaangażowani w zbiórkę pieniędzy (organizowaną w niedziele) na budowę szkół prowadzoną na terenie całego kraju. Pani dyr. Górzyńska wspomina, że w styczniu 1972 roku, jako uczennica, wraz z kolegami i nauczycielami, przygotowała sobie sale lekcyjne: uczennice klas starszych myły okna, szorowały i pastowały podłogi, zdrapywały pozostałości farb malarskich, chłopcy porządkowali teren po budowie. Po feriach zimowych po raz pierwszy, na zajęcia lekcyjne uczniowie przekroczyli progi nowej szkoły, cieszyli się bardzo z widnych, przestronnych i pięknych pomieszczeń.

Nowy budynek był skanalizowany, posiadał sześć sal lekcyjnych, przestronne korytarze oraz najważniejsze dla dzieci toalety z umywalkami, pomieszczenia ogrzewane były jeszcze piecami kaflowymi, dopiero po sześciu latach z inicjatywy dyrektora gminnego Aleksandra Jażdżejewskiego założono centralne ogrzewanie.

Stary budynek szkolny został rozebrany pod koniec 1972 roku, gdy do użytku oddano Dom Nauczyciela.

W styczniu 1995 roku oddano do użytku wybudowaną ze środków gminy i dotacji ministerstwa, piękną salę gimnastyczną, szatnie i przebieralnie. Zanim jednak inwestycja ta doszła do skutku, lekcje w-f odbywały się na górnym korytarzu. Dzieci uczące się w tym czasie w szkole pamiętają, że nie było to ani miejsce bezpieczne dla ćwiczących, ani odpowiednie na zajęcia. Dlatego sala gimnastyczna była tak wyczekiwana przez wszystkich.

Rok 2001 należy zapamiętać jako zainicjowanie nowego wydarzenia w codzienności szkolnej – Święta Szkoły. Z inicjatywy Dyrektora szkoły, nauczycieli i rodziców rozpoczęliśmy wspólne, rodzinne świętowanie, podsumowanie całorocznej działalności szkoły i uczniów.

Na kolejne, ważne wydarzenie dla naszej szkoły, przyszło nam jeszcze trochę poczekać. 12 czerwca 2005 roku naszej szkole nadano imię Józefa Wybickiego. Uroczystość ta rozpoczęła się mszą świętą w Kościele Św. Bartłomieja w Janówku. Akcję wyboru patrona, prowadzono od 1998 roku. Po wielu dyskusjach i głosowaniach zdecydowano, że symbolem naszych uczniów będzie Józef Wybicki- twórca hymnu narodowego a także człowiek wybitny dla ratowania Ojczyzny w XVIII w. oraz bezpośrednio związany z naszymi okolicami. Wybraliśmy go na patrona, aby pamięć o tym wielkim i niezłomnym Polaku oraz jego zasługach dla Państwa Polskiego była żywa i stanowiła dla nas wszystkich prawdziwy wzór patriotyzmu a pamięć o nim trwała w nas jak najdłużej.